Tarih Nedir?, Tarihe Yardımcı Bilimler

Tarih Nedir?

Tarih nedir, tarih geçmişteki insan topluluklarının yaşayışlarını birbiriyle olan ilişkilerini, kültür ve uygarlıklarını, yer ve zaman göstererek, belgelere dayalı, tarafsız bir şekilde ve neden – sonuç ilişkisi içerisinde olayları inceleyen bir bilim dalıdır

Tarihe Yardımcı Bilimler

• Arkeoloji: Kazı bilimi
• Coğrafya: Yer bilimi
• Nümizmatik – Mastukat: Eski paraları inceleyen bilim dalıdır.
• Diplomatik: Siyasi belgeleri inceleyen bilim dalıdır.
• Tapanomi: Yer isimlerini inceleyen bilim dalıdır.
• Epigrafya: Kitabe bilimi.
• Karganatik: Tarihi belgelerin orjinalliğini ve yaşlarını belirlemede tarihe yardımcı olan bilimdir.
• Kronoloji: Zaman bilimi
• Antropoloji: İnsan ırkının oluşumunun ve kültürlerin gelişimini inceleyen bilim dalıdır
• Paleografya: Yazı bilimi
• Filoloji: Dil bilimi
• Heraldik: Armaları inceleyen bilim dalıdır.
• Etnografya: Toplulukların kültürlerini inceleyen bilim dalıdır.

Tarihin Konusu

İnsanların geçmişteki faaliyetleri ve bıraktıkları eserlerdir.

Tarihin Özelikleri

Tarih geçmişte yaşanan olayları inceler. Bu nedenle tarihi olaylar tekrarlanmaz. Deneyi yapılamaz. Tarihi diğer bilimlerden ayıran en önemli özeliktir. Tarihi bilgiler kesin değildir. Bulunacak yeni belgeler mevcut bilgileri güçlendirebileceği gibi değiştirebilir. Tarih belgelere dayalı olarak yazılır. Tarihi olayların yeri ve zamanı belli olmasıdır. Tarihi olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi vardır. Tarih toplumları çok yönlü etkileyen, uygarlığa katkısı olan kişi ve olayları konu alır. Tarihi olaylar değerlendirilirken olayın gerçekleştiği dönemin dikkate alınmalıdır.

Tarihin Kaynakları

Birinci elden kaynaklar

Tarihi dönemin geçtiği döneme ait belgeler ve bulgulardır.

İkinci elden kaynaklar

Tarihi olayın geçtiği döneme yakın yada o dönemin kaynaklarında yararlanarak meydana getirilen eserlerdir.

Yazısız kaynaklar

• Fosiller
• Mezarlar
• Mağara Resimleri
• Araç Gereçler
• Silahlar

vb. kaynaklar yazısız kaynaklara örnektir.

Sözlü kaynaklar

• Destanlar
• Şiirler
• Hikayeler
• Efsaneler

vb. kaynaklar sözlü kaynaklara örnektir.

Yazılı kaynaklar

• Kitabeler
• Tabletler
• Kitaplar
• Paralar
• Mühürler
• Fermanlar
• Antlaşma Metinleri
• Arşiv Belgeleri

vb. kaynaklar yazılı kaynaklara örnektir.

Sesli ve görüntülü kaynaklar

• Filmler
• Fotoğraflar
• Resimler

vb. kaynaklar sesli ve görüntülü kaynaklara örnektir.

Tarihin Bölümleri

Yazılış şekillerine göre

• Öğretici (pragmatik)
• Araştırmacı (neden – sonuç)
• Hikayeci Tarih

Kapsamına göre

• Genel tarih
• Özel tarih

Zamana göre

• Cilalı taş devri
• İlk çağ tarihi
• 20. Yüzyıl Tarihi

Mekana göre

• Türkiye Tarihi
• Avrupa Tarihi
• Orta Asya Tarihi

Konuya göre

• Sanat Tarihi
• Dinler Tarihi
• Bilim Tarihi

Tarihin Yöntemi

• Kaynakları arama = Tarama.
• Kaynakları sınıflandırma = Tasnif
• Kaynakları çözümleme = Tahlil
• Kaynakları eleştirme = Tenkit
• Kaynakları sentezini yapma = Terkip

Tarih devirleri

Tarih Öncesi Devirler

• Paleolitik
• Mezolitik
• Neolotik
• Kalkolitik

Tarih Devirleri

İlkçağ: Yazının bulunmasıyla başlayıp kavimler göçü ile sona eren dönemdir.

Ortaçağ: Kaviler göçü ile başlar İstanbul’un fethi ile sona erer.

Yeniçağ: İstanbul’un fethi ile başlar Fransız ihtilaliyle sona erer.

Yakınçağ: Fransız ihtilaliyle başlar günümüze kadar.

Not: İnsanların kontrolü dışında meydana gelen doğa olayları tarihin konusu değildir.Pozitif bilimlerin konusu.

Not: Tarihi olayların uzun süreçte meydana gelen sonuçlara tarihi olgu denir.

Not: Tarihi geçmişi incelediği için deney ve gözlem yöntemi kullanılmaz. Tarih ancak kaynaklara dayalı olarak yazılır. Geçmişten günümüze gelen her türlü belgeye denir.

Not: Yazılı kaynaklar daha detaylı ve doğru bilgiler sağlar.

Not: Tarih yazının bulunmasıyla başlar tarih öncesi çağlarda yazılı kaynağa rastlanmaz.

Not: Tarih öncesinin devirlere ayrılmasında araç gerek yapımında kullanılan malzemeler etkili olmuştur.

Not: Yazının bulunmasından önceki devirler tarih öncesi devirler, yazının bulunuşundan sonraki devirler ise tarih devirleri olarak adlandırılır.

Not: Tarihi çağlara ayrılmasında evrensel nitelik taşıyan olaylar etkili olmuştur.

Not: Tarihin yaptığı araştırmanın niteliğine göre edebiyat, felsefe, sosyoloji, iktisat, istatistik, hukuk ve sanat tarihi gibi bilimlerden de yardım alabilir.