Farabi Kimdir?

Farabi, 870 yılında Türkistan’ın Seyhun ve Aris nehirlerinin birleştiği yer olan (Otrar) yakınlarındaki küçük bir köy olan Vasic’te doğmuştur. Asıl ismi Ebu Nasır Muhammed İbn el Farah el-Farabi’dir. Ailesi aslen İranlı soyundandır, fakat dedeleri Türkistan’a göç eden Mehmed adında bir kalenin komutanıdır. Farabi Kimdir, sorularınızın detaylı cevabını bu makalemizde bulabilirsiniz.

Eğitim Hayatı

İlk öğrenim tahsilini doğduğu yerde yapan Farabi gençlik yıllarında bir süre İran’da dolaşıp, daha sonra o dönemin ilim ve sanat merkezi olarak bilinen Bağdat’a gelip yüksek öğrenim tahsilatını burada tamamlamıştır.

Bu sayede anadili olan Türkçe dışında Farsça, Arapça ve  Hristiyan ilim insanlarından ise antik Yunanca ve Latinceyi öğrenmiştir. Farabi, Aristo”nun tüm eselerini incelediği için Üstad-ı Sani Hace-i Sani, Muallim-i Sani vb. sıfatlar almıştır.  Çağının ünlü bilginlerinden olan Ebu Bişr bin Yunus’tan Mantık, Ebu Bekr İbn el Sarrac’dan ise dilbilgisi alanında dersler almıştır.

Tüm bu eğitim hayatından Harran Üniversitesinde de felsefe alanında çalışmalar yapmış ve Yuhna bin Haylan isimli bilim insanından Mantık bilgisi dersleri alarak kendisini bu alanda ilerletmiştir. Aristo üzerindeki çalışmalarına burada da devam etmiştir. Buradaki çalışmalarının ardından Mısır’a dönen Farabi buradan da Halep’e gelerek Emir Seyfüddevle’nin sarayında bulunmuş ve o günün devlet adamlarından büyük saygı görmüştür.

Emir’in kendisine teklif ettiği yüksek maaşı kabul etmeyen Farabi 4 dirhemlik küçük bir ücrete tabi olmuş ve mütevazi bir hayat sürmüştür. Mısır’da kaldığı zaman zarfında sadece Türk kıyafeti ile dolaşmış ve Türkçe konuşmuştur. Antikite (eski Yunanca) eserlerin mütercimlik dönemi Farabi ile başlamış dersek yerinde olur. Abbasiler ve Endülüs Emevileri Devleti döneminde yetişen İslam Bilginleri, Farabi gibi ilim insanlarını batı dünyasına tanıtmıştır.

Kişiliği

Bu nedenden ötürüdür ki İbn-i Rüşd’ü öğrenmek isterken Farabi’yi de tanımıştır. Farabi’nin eselerinin yüzyıllarca Avrupalılarca esas nedeni de budur. Bütün Orta çağ boyunca Avrupa’da böylesine bir ün yapan ve hatta XX. yüzyılda dahi hakkında araştırmalar yapılan ve eserleri yayınlanan bu ünlü Türk bilim insanı Farabi, 950 senesinde Şam’da vefat etmiş ve Babüssagir’e defnedilmiştir. Cenaze namazını Emir Seyfüddevle’nin kıldırdığı bir takım kaynaklarda belirtilmiştir. Aristo’dan etkilenen Farabi ilimleri sınıflandırmış ve daha sistemli bir hale sokmuştur.

Ses olayının ilk mantıklı izahını Farabi yapmıştır. Bu alanda çeşitli deneyler yapmış ve bu keşif sayesinde musiki aletlerinin yapımında gerekli kuralları bulmuştur. Aynı zamanda tıp alanında da çeşitli çalışmalar yapmış ve bu tür konular hakkında eserler yazmıştır. Farabi insanı tanımlarken alem büyük insandır;insan ise küçük alemdir. Diyerek bu iki kavramı bağdaştırmıştır.

Ona göre insanı ahlaklı yapan temel şey bilgidir. Çünkü akıl bilgi olmadan iyiyi ve kötüyü ayırt edemez. İnsanın erdemli olması için en önemli unsur bilgili olmasıdır. Çünkü bilgi Tanrısal kaynaklıdır ve doğuştan gelen bir özelliktir. Bilimin ise üç kaynağı vardır: ”Duyu, akıl ve nazar.” Farabiy’e göre bu bilimler iki kategoriye ayrılırlar: ”Kurumsal ve Nazari bilimler.” Bunlardan ”Ahlak, siyaset ve müzik” bu gruba girmektedir.

Toplumları da öz bakımından iki gruba ayıran Farabi erdemli ve erdemsiz toplumlar olarak adlandırır. Farabi 43 mantık 11 metafizik, 11 tefsir olmak üzere toplam 117 adet eseri insanlığın hizmetine sunmuştur. Medinet’-ül- Fazıla ‘Model Şehir ‘kitabı sosyoloji ve siyaset alanında önemli eserlerdendir. Farabi öldükten sonra bile yüzyıllarca fikirleri tesirini sürdürmüş ve Osmanlı uleması tarafından da sıklıkla anılan bir ilim insanı olmuştur.

Eserleri

Uygulamalı Bilimler Alanındaki Eserleri

• Kitâb-ül-mûsîkî’l-kebîr (Büyük musiki kitabı)
• Kitâb-ün-nüket fî-mâ yesihhü velâ yesihhü min ahkâm-in-nücüm (Yıldızlar üzerine doğru olan ve olmayan şeyler hakkında nükteler kitabı )
• Kitâb-ül-mğdhal fî’l-mûsîkî (Musikiye giriş kitabı)

İlahiyat Alanındaki Eserleri

• Kitâb-u felsefet-i Eflatûn (Platon felsefesi)
• Kitâb-ü uyûn-il-mesâil (Önemli sorular kitabı)
• Kitâb-ül agrâz-il-Hâkîm Aristôtâlis (Filozof Aristoteles’in amaçları)
• Kitâb-ül-vâhid ve’l-vahde (Bir ve birlik kitabı)
• Kitâb-ün fi’l-akl (Akıl hakkında kitap)
• Felsefet Aristutalis (Aristo Felsefesi )
• El-mesâil-ül-felsefîye ve’l-ecvibet-ü’anha (Felsefe soruları ve onların cevapları)

Mantık ve Dil Felsefesi Alanındaki Eserleri

• Kitâbul-Hurûf (Harfler kitabı)
• Kitâbu’l-Elfâz (Mantıkta Kullanılan Lafızlar)
• Al-Tavti’a fı’1-Mantık (Mantığa başlangıç)
• el-Fusûlu’l-Hamse (Mantık Sanatına Başlamak İsteyen Bir Kimsenin Bilgi Edinmek Zorunda Bulunduğu Bütün Hususlara Dair Olan Bölümler)
• Kitâbu Makûlât
• Kitâbu’l-Kıyas
• Kitâbu’l-Burhan
• Kitâbu’l-Cedel
• Kitâbu’l-İbâre
• Şerhu Kitâbi’l-İbâre
• Kitâbu İsâguci
• Cevâmi’-ü kütüb-il-mantık (Mantık kitapları dergisi)
• Kitab-üş müdhal fi’l-mantık (Mantığa giriş kitabı)
• Fusûl-u yuhtâc ileyhâ f’i sınâat-il-mantık (Mantık sanatında gerekli olan fasıllar)
• Kitâb-ü kıyâs sagîr (Küçük kıyas kitabı)
• Kitâbu’l-Emkineti’l-mugalata
• Peri Hermeneias Muhtasarı
• el-Cem Beyne’r Re’yeyn el-Hakimeyn Eflâtun el-İlâhi ve Aristûtâlîs
• Kitâb-ün fî’s-safsata
• Kitâb-ün fi’l-hitâbe
• El-Elfazu’l-Müsta’mele fi’l-Mantık

Felsefe Alanındaki Eserleri

• Kitâb-ü mâ yenbağî en mukaddeme kable taallüm-il felsefe
• Kitab-ve-İhsâ Ulum
• Merâtib-ül-ulûm